( For English, see page end )
01. Dakloos en Zwerven, de ontmoeting met Maria
Op de immense trappen van de Sint Nicolaas kerk zag ik haar voor het eerst: een vrouw, gehuld in rommelige lompen. Ze keek me, door haar grijze lokken heen, met holle ogen aan. Daar zat ze op de trap te kleumen van de kou. Het was steenkoud op deze novemberdag in 1991.
Ik voelde me verlegen met mijn rieten mand gevuld met etenswaren van de dichtstbijzijnde supermarkt. Me bewust van mijn bezigheden liep ik door, maar het beeld van de vrouw bleef me bij, haar aanblik veroorzaakte een knagend, onbehaaglijk gevoel.
Daarna, op weg naar de tram, kwam ik opnieuw langs de armzalige vrouw, maar nu leek het of haar ogen helderder keken. Haar blik hield me aldoor vast: wie zou zij toch zijn?
Als we elkaar sindsdien troffen, gaven we elkaar een wederzijds knikje. Intussen begreep ik dat haar lompen het matras vormden waarop zij sliep. In haar grote tas zat een deken, waaronder zij zich verstopte in een hoekje van de koude trap, haar slaapplaats..
Mijn mooie chocoladewinkeltje op de historische locatie had haar deuren in 1983 geopend, maar werd na vijf trouwe dienstjaren omgetoverd tot een proeflokaal voor jenevers en likeuren. Het was een moeilijke tijd geweest in een no go-area, ik had mijn hoofd maar moeilijk boven water kunnen houden. De Zeedijk-buurt trok veel junks en dealers aan, die je graag buiten hield.
De wisseling naar een zaak waar alcohol werd geschonken, trok meteen een ander publiek van allerlei allooi aan, vooral volk dat mij wel eens zou vertellen hoe het aan te pakken. Met mijn dorpse mentaliteit bezat ik beslist nog niet de handigheid van een doorgewinterde kroegbazin. Maar met de zekerheid dat mijn gehaktbal minstens zo goed smaakte als een biefstuk, hoefde ik me geen zorgen te maken.
In mijn mantelpak met coupe soleil kapsel bemerkte ik heus wel het verschil met collega's uit de buurt met een extra tip gleuf (een sexy jurk met decolleté tot aan de navel). Die gleuf mocht dan veel tip opleveren, evengoed trok het lastige geilaards en zuiplappen aan.
Het werd kouder en kouder; de blik van herkenning tussen de vrouw bij de kerk en mij werd steeds intenser en een praatje kon niet uitblijven: ‘Noem mij maar Riny.’ De vrouw heette Maria. Uit onze gesprekjes bleek dat Maria’s geliefde man was overgegaan naar een andere wereld. Ze had een heel moeilijk, maar toch liefdevol leven geleid met haar zieke depressieve, verslaafde man. De rekeningen hadden zich opgestapeld door vele schulden, met huisuitzetting tot gevolg.
Op een avond schuifelt Maria ongemerkt achter mij aan met haar grote tas, waarin haar hele hebben en houwen. Verlegen staat zij op de stoep voor het café en kijkt mij door het raampje aan. Dit valt een paar omhoog gevallen kakkers aan de bar ook op. Ze reageren geschokt op Maria’s verschijning en beginnen vervelende opmerkingen over haar te maken.
Hoewel hun gedrag me enorm irriteert, laat ik niets merken. Met vlotte tred loop ik om de bar heen naar de voordeur, terwijl ik achter mijn rug verbaasde blikken en afkeuring voel. Ik doe iets wat zij niet hebben verwacht door de deur op een kier te zetten.
‘Je mag wel binnenkomen. hoor’, zeg ik en Maria schuifelt voorzichtig, schuchter naar binnen. Het is doodstil als ik haar vraag: ‘Wil je iets Maria?' Mijn hart klopt vol verwachting als zij onwennig rondkijkt. Na een beleefd knikje tegen de stomverbaasde gasten, hoor ik haar warme stemgeluid voor het eerst pas goed. Met een rollende ‘r’ spreekt ze beheerst, bijna chic: ‘Mevrouw, ik zou graag een rode wijn drinken'.
De heren-kakkers draaien zich met open mond om, vallen bijna van verbazing van hun kruk. Op slag zijn ze nuchter.
De vrouw neemt het glas rode wijn van me aan, maakt enkele sierlijk walsende bewegingen met het glas, de geur op snuivend.
‘Dank u wel Riny, mag ik even gaan zitten?’ Middenin de zaak neemt ze plaats op het driepoot krukje aan de piano.
De gesprekken aan de bar gaan ietwat ongemakkelijk verder; het drink tempo van de mannen ligt aan de hoge kant. Ineens klinkt een triomfantelijk: ‘Lekker, meid? Wil je d'r nog één?’ alsof ze de zwerfster al jaren kennen. Maar zij laat zich niet overhalen door hun verzoeken en onbenullige opmerkingen.
Totaal onverwachts staat Maria op en neemt het woord. Met rode wangen vraagt ze de aandacht, onder het mom van voor wat, hoort wat, dankbaar als ze is met de rode wijn.
‘Ik zou graag een gedicht voordragen, ik ken het uit mijn hoofd.’ Na een flinke zucht hoor ik haar een tekst opzeggen die uit haar tenen komt. De voordracht is zo prachtig; ik voel rillingen door me heen gaan.
Waar werd oprechter trouw,
Dan tussen man en vrouw
Ter wereld ooit gevonden?
Twee zielen gloeiende aaneen gesmeed,
Of vast geschakeld en verbonden
In lief en leed.
De band die 't hare bindt
Der moeder aan het kind
Gebaard met wee en smarte,
Aan hare borst met melk gevoed
Zo lang gedragen onder 't harte,
Verbindt het bloed.
Nog sterker bindt de band
Van 't paar, door hand aan hand
Verknocht, om niet te scheiden,
Nadat ze jarenlang gepaard
Een kuis en vreedzaam leven leidden,
Gelijk van aard.
Daar zo de liefde viel,
Smolt liefde ziel met ziel,
En hart met hart te gader.
Die liefde is sterker dan de dood.
Geen liefde komt Gods liefde nader,
Noch is zo groot.
(Joost van den Vondel - fragment uit toneelspel Gijsbrecht van Amstel).
Zo mooi heb ik het gedicht nog nooit gehoord, de woorden komen diep uit haar ziel en ontroeren hevig. Perplex staan wij allemaal, als uit het veld geslagen. Stilte.
Ze voegt er tot slot aan toe dat een gedenksteen van de dichter verderop in de Warmoesstraat hangt.
‘Vanavond slaap ik bij het Leger, ik ga nog even kletsen bij de Majoor' zegt ze, frommelt in haar tas met haar complete huishouding en haalt er een boekje uit. ‘Ik ken ze wel uit mijn hoofd. Kijk, dit is voor u’. Ze overhandigt mij een rood dichtbundeltje.
Ik bedank Maria voor haar mooie voordracht, ze neemt afscheid en verdwijnt linksom in het steegje, op weg naar de plaats waar ooit Majoor Bosshardt de opvang begon voor daklozen en zwervers. De sukkels-kakkers zitten met stomheid geslagen aan de bar.
Maria heb ik nooit meer terug gezien. Het boekje dat ze me gaf is een kostbare schat, een dierbare herinnering aan een bijzonder moedige vrouw. Op de kaft staat: ‘de mooiste liefdesgedichten’.
01. Uit: Hartje Mokum, Riny Reiken.
* Geschiedenis drankje / Kletsmajoor - Boter likorette gaat over Vertrouwen
De namen in dit verhaal zijn aangepast om privacy te waarborgen.
01. Homeless and wandering, meeting Maria
I saw her – a woman dressed in filthy rags - for the first time near Central Station on the immense steps of the Saint Nicolaas church. Her hollow eyes were looking at me through her gray hair. It was freezing cold. There she was, shivering on the stairs with a plastic shopping bag, on this winter day, in November 1991.
I felt embarrassed with my wicker basket, filled with food out of the supermarket nearby.
Busily, I continued my activities, and walked on.
Yet the image of this woman stayed with me, giving me a nagging, uncomfortable feeling.
Then, another time on my way to the tram stop, I passed the poor woman again. Now it seemed as if her eyes were looking brighter.
Again, her gaze stayed with me: who was she?
Since then, we greeted each other with a nod. I found out she would hide herself in a corner on the cold staircase, her sleeping place, where she used her rags to sleep on with a blanket she used to carry in her bag.
Since 1983, I ran a business in the area near the Zeedijk, at a historical location. At first, I had a beautiful chocolate shop there. It had been quite difficult to do business, at the time the neighborhood attracted a lot of junks and dealers. It used to be a no go area. Gradually, the area changed.
After five loyal years of service, we transformed the shop into a cozy gin and liqueur tasting room. The transformation to a business where alcohol was served, immediately attracted quite a different clientele with all kinds of people, especially those who told me how to handle things.
Still used to a village mentality, I definitely did not have the skills of a seasoned pub owner yet. But with the certainty that my meatball tasted like steak, there was no need to worry.
In my suit with a coupe soleil haircut, I looked quite different from my female colleagues behind the bar in the neighborhood cafés, who were wearing sexy dresses with a huge décolleté. They managed to receive lots of tips with their looks, yet it would attract awkward boozers as well.
That winter, it became colder and colder. The gaze of recognition with the homeless woman on the steps of the church and me grew closer. So I decided to talk to her, and said: ‘My name is Riny’. The woman's name was Maria. Soon was revealed that Maria's beloved husband had passed away to another world. She had led a very difficult, yet cheerful life with her sick, depressed, addicted husband. Due to many debts, the bills had accumulated and resulted in eviction from her home.
COME IN! MARIA
This evening, I am not aware that Maria shuffles behind me with her shopping bag containing her possessions. And when I’m inside the café behind the bar, I see her standing in the front through the window, shyly looking at me. This image is also noticed by some guys at the bar. Quite shocked by her appearance, they comment with nasty remarks.
Although I find their behavior annoying, I don't show it. Then, I quickly walk from behind the bar to the front door, to the disapproval of the guys sitting at the bar. Unexpectedly, I open the front door for her: ‘Come in! Maria’.
Maria timidly shuffles inside. It is very quiet in the café when I’m asking her: ‘Do you want something to drink, Maria?’ My heart is beating, when she looks around uneasily. After a polite nod to the stunned guests, I hear the sound of her warm voice for the first time. In a controlled, almost chic way, she speaks with a ‘rolling’ ‘r’: ‘Madam, I would like to drink a red wine.’
The guys turn around surprised, almost falling off their bar stools in amazement. Suddenly, they seem to be quite sober.
Maria takes the glass of red wine in her hand, moves the red liquid around, and smells it. ‘Thank you Riny, can I sit down?’ In the middle of the café, she takes a seat on the tripod in front of the piano.
Somewhat uncomfortably, the guys at the bar continue their conversation; the men are drinking fast. Suddenly, one of them says triumphantly: ‘Does it taste well, girl? Want another one?’ as if they have known the shopping bag lady for years. But she is not persuaded by their requests and trivial remarks.
Unexpectedly, she gets up and stands in the middle of the café. With red cheeks she asks for attention, to show her gratefulness.
‘I would like to recite a poem, I know it by heart.’ After a big sigh, she recites the poem. Her presentation is so beautiful, I’m shivering. The classic verse of the Gijsbrecht van Amstel play (1637) – ever written for the new Amsterdam theatre - sounds through the café:
Where ever sincere faithfulness
Other than between husband and wife
Was found in this world?
Two souls glowingly melted
Together, connected
In joy and sorrow.
The bond that binds her,
Like the mother to the child
Giving birth to with pain and dolor,
Fed with milk from her breast
Carried for so long,
Connected with the blood.
Yet stronger binds
From the couple, hand in hand
Devoted, never to part,
Being paired for years
Living a chaste and peaceful life,
Equal in nature.
Where love fell like this,
Melted love soul with soul,
Approaching heart with heart.
This love is stronger than death.
No love comes nearer to God's love,
Neither it is that big.
(Quick translation of Joost van den Vondel’s excerpt from Gijsbrecht van Amstel).
I never heard the poem so beautifully spoken, the words coming from her soul are so moving. Here we are, perplexed.
Silence.
Then she adds that a memorial stone of poet Van den Vondel can be seen further down the Warmoesstraat.
‘Tonight, I will sleep with the Army, I will chat with the Major’, she says. She then searches in her bag with her household, and takes out a book. ‘Look, this is for you. I know them by heart.’ She hands me a red book with a collection of poems.
I thank Maria for her beautiful recital, she says goodbye and disappears in the alley, on the way to where Major Bosshardt of the Salvation Army started the shelter for the homeless.
Astonished, the guys sit at the bar.
I have never seen Maria again. The book she gave me is a treasure, a precious memory of a particularly brave woman. On the cover: ‘the most beautiful love poems.’
History of the drink ‘Kletsmajoor’ – This butter likorette is about Trust
Hartje Mokum, Riny Reiken.- Names are adjusted.